شهدای کربلا...

 تعداد شهدای مربوط به نهضت عاشورا كه قبل از شهادت امام و یارانش در كربلا شهید شده اند، بیش از تعداد هفتاد و دو شهید مشهور است. چون برخی از یاران امام در كوفه و در مناطق دیگر قبل و پس از حادثه عاشورا به شهادت رسیده اند كه همه آنها را در فهرست اسامی شهدای نهضت عاشورا قرار می دهند. مجموع شهدای این نهضت را صد و چهارده نفر ذكر كرده اند اما شیخ مفید و برخی از مورخان منحصراً تعداد شهدای كربلا و روز عاشورا را هفتاد و دو نفر ذكر كرده اند.[1]

اما اسامی شهدای نهضت عاشورا طبق ترتیب حروف الفبا بدین صورت است:

1. ابوبكر بن علی ـ علیه‎السلام ـ 2. ابوبكر بن حسن ـ علیه‎السلام ـ 3. ابوالحتوف انصاری 4. ادهم بن امید عبدی 5. اسلم غلام امام حسین ـ علیه‎السلام ـ 6. امیة بن سعد طائی 7. انس بن حرث كاهلی 8. بریر بن خضیر همدانی 9. بشر بن عمر حضرمی 10. بكر بن حی تمیمی 11. جابر بن حجاج تمیمی 12. جبلة بن علی شیبانی 13. جعفر بن علی ـ علیه‎السلام ـ 14. جعفر بن عقیل 15. جنادة بن حرث سلمانی 16. جناده بن كعب انصاری 17. جندب بن حجیر فولانی 18. جون مولا ابوذر 19. جوین بن مالك تمیمی 20. حارث بن امرء القیس كندی 21. حارث غلام و برده حمزه 22. حباب بن عامر تمیمی 23. حبشی بن قیس نهمی 24. حبیب بن مظاهر اسدی 25. حجاج بن بدر سعدی 26. حجاج بن سروق جعفی 27. حر بن یزید ریاحی 28. حلاس بن عمرو راسبی 29. حنظله بن اسعد شبامی 30. رافع غلام مسلم ازدی 31. زاهر بن عمر كندی 32. زهیر بن سلیم ازدی 33. زهیر بن قین بجلی 34. زیاد بن عریب صائدی 35. سالم عبد عامر عبدی 36. سالم غلام بنی المدینه كلبی 37. سعد بن حرث انصاری 38. سعد غلام علی ـ علیه‎السلام ـ 39. سعد غلام عمر بن خالد 40. سعید بن عبدالله حنفی 41.سلمان بن مضارب بجلی 42. سلیمان غلام امام حسین ـ علیه‎السلام ـ 43. سواربن منعم نهمی 44. سوید بن ابی المطاع الخثعمی 45. سیف بن حرث جابری 46. سیف بن مالك عبدی 47. شبیب برده حرث جابری 48. شوذب شاكری 49. ضرعامر بن مالك تغلبی 50. عائذ بن مجمع عائذی 51. عابس شاكری 52. عامر بن مسلم عبدی 53. عباد بن مهاجر جهنی 54. عباس بن علی ـ علیه‎السلام ـ 55. عبدالله بن علی ـ علیه‎السلام ـ 56. عبدالله بن حسن ـ علیه‎السلام ـ 57. عبدالله بن حسین 58. عبدالله بن بشر خثعمی 59. عبدالله بن عمیر كلبی 60. عبدالله بن عروه غفاری 61. عبدالله بن مسلم 62. عبدالله بن تقیطر 63. عبدالله بن یزید عبدی 64. عبیدالله بن یزید عبدی 65. عبدالاعلی بن یزید كلبی66. عبدالرحمن بن عقیل 67. عبدالرحمن بن عبدالرب انصاری 68. عبدالرحمن بن عروه غفاری 69. عبدالرحمن ارحبی 70. عبدالرحمن بن مسعود تمیمی 71. عثمان بن علی ـ علیه‎السلام ـ 72. عقبة بن صلت جهنی 73. علی بن حسین ـ علیه‎السلام ـ (علی اكبر) 74. عمر بن جناده انصاری 75. عمر بن ضبیعه ضبعی 76. عمروبن خالد صیداوی 77. عمروبن عبدالله جندعی 78. عمر بن قرظه انصاری 79. عمر بن كعب ابو شامر صائدی 80. عمار بن حسان طلائی 81. عمار بن سلامه دالانی 82. عمار بن صلخب ازدی 83. عون بن عبدالله بن جعفر 84. قارب غلام امام حسین ـ علیه‎السلام ـ 85. قاسم بن حسن ـ علیه‎السلام ـ 86. قاسم بن حبیب ازدی 87. قاسط بن زهیر تغلبی 88. قعنب نمری 89. قیس بن مسهر صیداوی 90. كردوس تغلبی 91. كنانه تغلبی 92. مالك بن سریع جابری 93. مجمع عائذی 94. مجمع جهنی 95. مسلم بن عقیل 96. مسلم بن عوسجه اسدی 97. مسلم بن كثیر ازدی 98. مسعود بن حجاج تیمی 99. محمد بن عبدالله بن جعفر 100. محمد بن مسلم 101. محمد بن ابی سعید بن عقیل 102. مقسط بن زهیر تغلبی 103. منجح غلام امام حسن ـ علیه‎السلام ـ 104. موتع بن ثمامه اسدی 105. نافع بن هلال جملی 106. نصر غلام امیرمؤمنان ـ علیه‎السلام ـ 107. نعمان راسبی 108. نعیم انصاری 109. واضع غلام حرث سلمانی 110. هانی بن عروه مرادی 111. یزید بن ثبیط عبدی 112. یزید بن زیاد كندی 113. یزید بن مغفل جعفی 114. ام وهب نمریه قاسطیه همسر عبدالله بن عمیر كلبی.[2]

اما كیفیت شهادت و محل شهادت چنانكه اشاره شد همه این تعداد روز عاشورا و در كربلا شهید نشده اند، بلكه برخی مانند مسلم بن عقیل و هانی بن عروه و قیس بن مسهّر صیداوی در كوفه شهید شده و آنجا مدفون اند و برخی پس از حادثه كربلا به شهادت رسیدند مانند فرزندان حضرت مسلم، اما عدّه ای در كربلا و در ركاب امام در روز عاشورا به شهادت رسیده و در كربلا مدفون هستند. مثلاً قبر علی اكبر در پائین پای حضرت قرار دارد، و قبر بقیه شهداء در یك قبر دسته جمعی پائین پای امام مدفون هستند و مدفن حضرت عباس در كنار نهر علقمه و مدفن حرّ نیز با فاصله از حرم امام حسین قرار دارد[3] شیخ مفید فرموده است تمام حائر مدفن اصحاب حسین است.[4]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1. لهوف، سید بن كاووس.

2. حماسه سازان كربلا، شیخ محمد سماوی، ترجمه ابوسعید و ابونوید.